Materieel - de trams en bussen

Centraal bij Retourtje Leiden staat het museaal bewaarde materieel dat dienstdeed op de tramlijnen tussen Den Haag en Leiden.

• Actuele informatie over het materieel van de eerstvolgende ritten vindt u op de blogpagina's.  
• Niet alle hieronder vermelde museumtrams zijn rijvaardig of toegelaten voor de passagiersdienst.

De Haagse Tramweg Maatschappij H.T.M.

Buitenlijn-motorrijtuigen 57 en  58. Er zijn twee rijtuigen bewaard  gebleven uit de serie interlocale motorwagens 51-80 die dienst deden op de lijnen naar Leiden, Voorburg en Delft. Nummer 57 werd na zijn werkzame leven opgenomen in de Haagse museumcollectie. De 58 heeft wat omzwervingen gemaakt na zijn 'pensionering' in 1965. Zo deed hij dienst als klusjeswagen in Den Haag, stond hij op de nominatie om naar het Spoorwegmuseum te gaan, en reed hij op de Museumtramlijn in Amsterdam en de Sneltram Utrecht-Nieuwegein. In 2010 kwam hij terug naar Den Haag voor een grote opknapbeurt.

Buitenlijn-motorrijtuig 90 (niet rijvaardig).Dit is de enige "Limburger" die er nog is. Deze wagens werden in 1950 overgenomen van de Limburgse Tramwegmaatschappij, en ingezet op de Voorburgse en Wassenaarse lijnen. Ook de Limburger heeft al heel wat reizen achter de rug tussen Limburg en Den Haag, Utrecht en Amsterdam.
Er waren ook Limburgse bijwagens, maar daarvan is er geen bewaard gebleven.

Aanhangrijtuig 118

Deze wagens met middeninstap waren voor hun tijd erg luxueus, en kregen daarom de bijnaam 'Salonwagen'. Zeer geschikt voor het vervoer van welgestelde Wassenaarders die fijn wilden gaan winkelen in Den Haag of Leiden!

Buitenlijn-motorrijtuig 1 (voorzijde kop, niet rijvaardig) - komt niet naar Den Haag. De motorwagens 1 t/m 6 waren de eerste HTM-trams die gebouwd werden voor de interlocale 'buitenlijnen'. Ze leken op de tweeassige stadstrams uit de serie 250, maar waren een slagje langer.
In hun nadagen deden de 1 - 6 allerlei klusjes, zoals het vervoeren van gist, het rangeren bij de remise, het inrijden van nieuwe sporen. De 1 was aanvankelijk bedoeld als museumtram, maar werd toch gesloopt - op het balkonscherm na. Dat is door een bekende HTM-deskundige liefdevol gerestaureerd; het front van de 1 is in particulier beheer.


Aanhangrijtuigen 750- en 900-serie

Een aantal van deze wagens reden niet alleen op de Haagse stadslijnen, maar ook buiten de stadsgrenzen, totdat ze na 1950 werden afgelost door de Limburgse bijwagens. Doordat ze voorzien waren van een luchtreminstallatie, konden ze worden gekoppeld met de buitenlijnmotorwagens. (foto HOVM)

Dieselwerkwagen H41 Dieseltinus - bij de afbraak van de HTM-lijn naar Wassenaar en Leiden werd onder andere deze bovenleidingsmontagewagen gebruikt. Deze dieselmotorwagen was aanvankelijk gestationeerd in de remise Maaldrift in Wassenaar, waar hij een eigen spoortje had.

Lorries - in de collectie van het HOVM bevindt zich ook dit werkmaterieel: spoorlorries, door de HTM gebouwd op trucks van eerder gesloopte trams. De lorries werden gebruikt voor het afvoeren van spoorstaven bij de afbraak van de interlocale tramlijnen.

Bus 327 - HTM-bussen van dit Kromhout-type reden onder meer door Voorburg op een deel van de vroegere NZH-route richting Leidschendam. De 327 behoort tot de collectie van het Haags Busmuseum.

PCC 1210 - De intercommunale HTM-lijnen naar Delft en Voorburg werden begin jaren '60 opgenomen in het Haagse stadsnet en er gingen moderne PCC-wagens rijden onder de lijnnummers 36 en 37. Maar de lijn via Wassenaar naar Leiden werd opgeheven en voortaan als buslijn geëxploiteerd. Als de Leidse lijn was blijven bestaan, hadden er ongetwijfeld ook PCC's gereden...

Noord-Zuid-Hollandse Tramweg Maatschappij NZH

• De NZH bestaat niet meer als zelfstandige maatschappij. Na een aantal fusies en privatiseringen is de NZH geheel opgegaan in Connexxion.

Stuurstandrijtuig B412 (niet rijvaardig) - is bewaard gebleven bij het NZH-Vervoermuseum in Haarlem. Speciaal voor Retourtje Leiden werd deze karakteristieke Blauwe Tram overgebracht naar Den Haag, waar hij tot 30 oktober 2011 te zien was. De stalen wagens werden in 1923 gebouwd door de fabriek van Ganz-Danubius in de Hongaarse hoofdstad Budapest. Ze werden dan ook al gauw bekend onder de bijnaam 'Boedapester'.

Replica-kop van B412 - omdat de echte B412 nogal groot en zwaar is, is er voor tentoonstellingsdoeleinden een houten replica van de karakteristieke voorkant van deze 'Boedapester'-wagen gemaakt. Die was onder meer in Zandvoort te zien op een tentoonstelling over de NZH. De B412 was een stuurstandwagen, van waaruit de erachter rijdende motorwagen kon worden bediend. Daardoor hoefde de motorwagen aan het eindpunt niet 'om te lopen' naar de voorkant van de tram. Alleen de bestuurder moest naar de andere kant van het tramstel wandelen. Er werd bij de Blauwe Tram ook gereden met driewagentrams: de motorwagen in het midden, met aan ieder uiteinde een stuurstandwagen.

Motorrijtuig A327 is een echte Blauwe Tram, al kwamen wagens van dit type maar zelden op de lijn Leiden-Den Haag, bijvoorbeeld tijdens druk vervoer op Koninginnedag of andere feestdagen. De A327 was een Haarlemse stadstram die later naar Leiden verhuisde. De wagen rijdt vaak samen met de eveneens tweeassige aanhangwagen TS-B 37. Bijwagens uit deze serie werden door de NZH overgenomen van het GVB Amsterdam. De 37 is nooit bij de NZH geweest, maar kwam vanuit Amsterdam terecht bij de Tramweg-Stichting.

Motorrijtuig A106 was bijna 40 jaar lang ergens in Zuid-Holland in gebruik als noodwoning en tuinhuisje, en is sinds 1983 met veel moeite teruggebracht in de oorspronkelijke staat. Deze trams werden in 1911 aangeschaft door de NZH, en de A105 is daarmee een van de oudste nog bestaande Blauwe Trams. De wagen is in principe rijvaardig, maar nog niet goedgekeurd voor passagiersvervoer, onder andere omdat de afregeling van de vering nog niet in orde is.

Aanhangrijtuig B303 stond jarenlang zij aan zij met z'n soortgenoot B306, om te dienen als noodwoning getooid met een echt pannendak. Uit de twee wagens is er weer één gemaakt, die laat zien hoe de tramreizigers in de jaren '20 van de vorige eeuw werden vervoerd.

Foto: Haags Bus Museum

"Bolramer"-bus 4842. Na de opheffing van de tramlijn Den Haag-Leiden bleef de NZH het vervoer op dit traject verzorgen, maar dan per bus. Als representant van deze talrijke, in heel Nederland bekende opvolgers bleef de 4842 bewaard.